Kto będzie mógł zostać operatorem w programie „Czyste Powietrze”?
W ramach nowej edycji programu „Czyste Powietrze” Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) planuje wprowadzenie tzw. operatorów. Ich zadaniem będzie wspieranie beneficjentów w składaniu wniosków oraz nadzorowanie realizacji inwestycji. Nowa instytucja ma działać jak „anioł stróż” beneficjenta, pomagając w przejściu przez wszystkie etapy termomodernizacji – od wniosku po rozliczenie.
Kim będą operatorzy?
Domyślnie rolę operatorów mają pełnić gminy, które otrzymają dodatkowe środki na zatrudnienie specjalistów odpowiedzialnych za obsługę beneficjentów. Jednak nie wszystkie samorządy wyrażają chęć do realizacji tego zadania. W takich przypadkach NFOŚiGW planuje organizację przetargów, w których rolę operatorów będą mogły przejąć inne podmioty, takie jak organizacje pozarządowe czy – w wybranych sytuacjach – zaufani wykonawcy.
Operatorzy dla najuboższych beneficjentów
Dla trzeciej grupy beneficjentów, czyli osób o najniższych dochodach, składanie wniosków za pośrednictwem operatorów będzie obligatoryjne. Ta grupa kwalifikuje się do uzyskania nawet 100% dofinansowania kosztów kwalifikowanych, co wymaga szczególnej ochrony przed nieuczciwymi praktykami. Dzięki operatorom beneficjenci otrzymają kompleksowe wsparcie w ramach systemu „jednego okienka” – wszystkie formalności zostaną załatwione w jednym miejscu.
Wykonawcy jako operatorzy?
Choć początkowo wykluczano możliwość, aby firmy realizujące inwestycje pełniły funkcję operatorów, wprowadzenie tzw. listy zaufanych wykonawców otwiera nowe możliwości. Zgodnie z zapowiedziami NFOŚiGW, firmy znajdujące się na tej liście mogłyby działać jako operatorzy, pod warunkiem przestrzegania określonych zasad i standardów.
Lista ta, podobnie jak istniejąca już Zielona Lista Urządzeń i Materiałów (ZUM), miałaby charakter doradczy, a nie obligatoryjny. Obecność na liście byłaby jednak dowodem na rzetelność i uczciwość wykonawcy, co mogłoby ułatwić wybór firm przez beneficjentów.
Jakie korzyści przyniesie wprowadzenie operatorów?
- Ochrona przed nieuczciwymi praktykami – Operatorzy zadbają o to, aby beneficjenci unikali współpracy z nierzetelnymi wykonawcami.
- Usprawnienie procesu składania wniosków – Dzięki pomocy operatora wnioski będą lepiej wypełnione, co przyspieszy ich rozpatrywanie.
- Wsparcie dla najuboższych – Obowiązkowa pomoc operatorów w trzeciej grupie beneficjentów zapewni, że środki trafią tam, gdzie są najbardziej potrzebne.
- System „jednego okienka” – Operatorzy będą odpowiedzialni za wszystkie formalności związane z termomodernizacją, co odciąży beneficjentów od skomplikowanych procedur.
Gminy jako główni operatorzy
Choć główną rolę w systemie operatorów mają pełnić gminy, jak przyznał wiceminister klimatu i środowiska Krzysztof Bolesta, niektóre samorządy mogą nie być zainteresowane pełnieniem tej funkcji. Aby zachęcić gminy, NFOŚiGW planuje przyznawanie dodatkowych środków na zatrudnienie operatorów.
Aktualnie operatorzy są obecni pilotażowo w dwóch województwach, gdzie ich zadania realizują osoby zatrudnione na część etatu. W przyszłości NFOŚiGW zamierza zatrudniać operatorów na pełen etat, aby zapewnić lepszą obsługę beneficjentów.
Perspektywy nowego systemu
Wprowadzenie operatorów w programie „Czyste Powietrze” to jedna z kluczowych reform, która ma poprawić efektywność programu i zwiększyć jego dostępność dla najuboższych. System „jednego okienka”, wsparcie ze strony gmin oraz możliwość współpracy z zaufanymi wykonawcami powinny znacząco podnieść jakość obsługi beneficjentów.
Powrót programu w nowej wersji zaplanowano na 31 marca 2025 roku, a wprowadzone zmiany mają uczynić go bardziej sprawiedliwym, przejrzystym i skutecznym w walce z problemem smogu oraz wysokimi rachunkami za ogrzewanie.
